Dr. Heimlich ve manevrası
Ümit Yenişehirli
Antik Yunan’ın ünlü tragedya muharrirlerinden Sofokles, Hun İmparatoru Attila, Roma İmparatoru Claudius, çağdaş vakitlerin efsane gitaristi Jimi Hendrix, Led Zeppelin kümesinin davulcusu John Bonham, ABD Başkanı John Fitzgerald Kennedy’nin kardeşi Robert F. Kennedy’in kayınbiraderi Joan Skakel, rapçi Prodigy boğazlarına kaçan yemek parçacıkları nedeniyle ölmüşlerdi.
Güncel datalara nazaran, ABD’de her yıl 3 bine yakın kişi besin boğulmasıyla hayatını kaybediyor. İngiltere’de bu sayının 500’ler civarında olduğu biliniyor.
Japonya’daki bir araştırmaya nazaran de 2006-2016 yılları ortasında 52 bin 366 kişi besin boğulması sonucu öldü.
Dünya çapındaki boğulmalı çocuk vefatlarında, besinin yanında bazen uygunsuz biçimli oyuncakların kesimleri ile bozuk paralar da tesirli oluyor.
ŞU MEŞHUR HEIMLICH MANEVRASI
Gıda boğulması nedenli vefatlar çabucak her ülkenin gündeminde.
Uzmanlar; obeziteden süratli yemek yeme alışkanlıklarına, değişik ve albenili şekerleme ve atıştırmalıkların oluşturduğu risklerden gırtlak yoluna ahenk sağlayan meyve ve sebzeler üzere birçok faktörün nefes borusunun tıkanmasına ve boğularak ölümlere yol açtığını vurguluyorlar.
Bu çeşit hadiselerde hayat kurtaran en temel prosedür ise hiç elbet “Heimlich Manevrası” oluyor.Türkiye’de de gün geçmiyor ki Heimlich Hareketi yardımıyla boğulmak üzere olan birileri hayata tekrar tutunmasın.
Türkiye, sevindirici bir biçimde, oldukça insanın Heimlich Manevrası’nı bildiği bir ülke olma yolunda süratle ilerliyor. Haberlere yansıyan hadiselerde, neredeyse hiç can kaybı yaşanmaması da formülün ne kadar da başarılı bir biçimde uygulandığını gösteriyor.
BİR MECMUADA BESİN BOĞULMALARI MAKALESİNİ OKUYUNCA…
Peki, bu “manevra”yı bulan Henry Yehudah Heimlich kimdi? Amerikan Bronko-Özofagoloji Derneği’nin (ABEA) Heimlich Manevrası’yla ilgili derlemesinde yer alan bilgilere nazaran Heimlich, 1920’de doğan, 2016’da ölen ABD’li bir tıp hekimi, göğüs cerrahı ve tıp araştırmacısı.
Dr. Henry Heimlich, 1972 yılında bir makaleyi okurken bu tekniği düşünmeye başlamıştı. O güne kadar gerek profesyonel tıpçılar gerekse de amatörler için, boğazına bir şey kaçan şahsa yönelik müdahale, boğulmak üzere olan kişinin sırtına vurmakla sonluydu. Olay daha da kötüleşirse de içine cerrahlığın da girdiği formel tıbbi metotlar uygulanıyordu.
Heimlich, pek de işe yaramadığı mevt istatistiklerinden de muhakkak olan bu müdahalelere karşı, kendi tekniğini nasıl bulduğunu şöyle anlatmıştı:
“1972’de bir gün, Sunday New York Times Magazine’de kazara ölümlerle ilgili bir makale okuyordum. Dikkatimi çeken şey, boğularak ölmenin, listede altıncı sırada olmasıydı. Yalnızca bu ülkede yılda üç bin kişi boğularak ölüyordu.
Bu bilhassa ilgimi çekti, zira 1950’lerde Aksi Gastrik Tüp Yemek Borusu Değiştirme ameliyatını geliştirmiştim ve mesleğimin büyük bir kısmında hastaların yutma problemleriyle ilgilenmiştim. En çarpıcı olan, boğulmanın ekseriyetle en sıradan durumlarda meydana gelmesiydi. Birden fazla insanın boğulduğu obje, bir yiyecek kesimiydi ya da çocuklar için bir oyuncak, bir bozuk para yahut ağızlarına koydukları rastgele bir küçük objeydi. Her zamanki üzere birinci adımım, mevzuyu tıp mecmualarında araştırmak oldu.
1933’ten beri, Amerikan Kızıl Haçı’nın insanlara, boğulan bireyleri sırtlarına vurarak kurtarmayı öğrettiğini keşfettim. Daha fazla okudukça, bu teklifin bilimsel bir temeli olmadığını da fark ettim. Aslında, 1854’ten günümüze kadar olan tüm raporlar, bir kişinin sırtına vurmanın, objeyi aşağı gerçek ittiğini ve hava yolunda daha kıpırtsız bir halde sıkışmasına neden olduğunu kanıtlıyordu. Boğazlarında bir modül yemek olsa bile hâlâ nefes alabilen boğulmak üzere olan şahıslar, sırtlarına vurulan tokatlar hava yollarını daha da tıkadığından ötürü sıklıkla ölürler.”
DOKTORSUZ, EKİPMANSIZ BİR PROSEDÜR ARAYIŞI
Dr. Henry Yehudah Heimlich, bu fark edişten sonra deneylere başlamıştı. Araştırmalarda; sırta indirilen şaplaklar kadar, boğaza parmak sokarak parçacığı alma gayretlerinin da boğulma riskini arttırdığı görülmüştü.
Heimlich, fakat bir hekimin ve lakin özel tıbbi ekipman yanında olduğunda talihi olacak formüller yerine, rastgele “bilgili bir amatör” tarafından gerçekleştirilebilecek farklı bir sisteme baş yormaktaydı.
Süreçte, birçok köpek kullanmıştı. Köpekler, bilhassa diyaframlarına yapılan baskılar sonucunda çabucak her keresinde müdahalelere olumlu reaksiyon vermişlerdi.
Deneylerin akabinde, Dr. Heimlich’in adıyla anılan hareket, prosedürleri net formda belirlenerek tıp topluluğunda uygulanmaya başlamıştı.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün yanı sıra çabucak her ülkenin sıhhat kuruluşu da vakit içerisinde Heimlich Manevrası’nı ilkyardım ve halk sıhhati siyasetlerinin kapsamına almışlardı.
ÖMRÜNÜN SON GÜNLERİNDE DE HAREKETİYLE HAYAT KURTARDI
Boğulma tehlikesi geçiren insanları kurtarmak için kullanılan kolay ancak etkileyici usule ismini veren Dr. Henry Yehudah Heimlich, değişik bir biçimde, vefatından iki ay evvel de bir arkadaşının hayatını Heimlich Manevrası’yla kurtarmıştı. A
BD Cincinnati’deki bir huzurevinde yaşayan 96 yaşındaki Heimlich, 2016 yılında yemek salonunda Paty Gill Ris isimli arkadaşının boğazına yemek kaçtığını gördüğünde çabucak harekete geçmiş ve Heimlich Manevrası’nı uygulayarak 87 yaşındaki bayanın nefes borusundaki besin parçacığını çıkartmıştı.
HEIMLICH MANEVRASI’NIN UYGULANIŞI
Tıbbi literatürde ve uzman anlatımlarında yer aldığı biçimiyle Heimlich Hareketi şöyle uygulanıyor:
“Hastaya ayaktayken ya da oturur durumda geriden sarılarak gövdesi kavranır. Bir el yumruk yapılarak, başparmak çıkıntısı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek formda yerleştirilir. Öbür el ile yumruk yapılan el kavranır. Kuvvetle geriye ve üst gerçek bastırılır. Bu hareket 5-7 defa yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır.
Yalnız başınıza olduğunuzda: Elinizi yumruk yapın ve başparmağınızı, bir diğerine Heimlich uygularken yaptığınız üzere, göbeğinizin çabucak üstüne, göğüs kafesinizin altına yerleştirin. Öbür elinizle yumruğunuzu kavrayın. Süratli bir üst hareketle bölgeye bastırın. Bu işe yaramazsa, bir masa kenarına, sandalyeye yahut korkuluğa da yaslanabilirsiniz. Üst karın bölgenizi kenara gerçek süratlice itin.”
